Kriptografi: Antik Şifrelerden Blok Zincirine. Dijital Dünyada Bilgi Güvenliği için Tam Kılavuz

Hiç bir messenger uygulamasındaki mesajlarınızın nasıl özel kaldığını düşündünüz mü? Ya da bir çevrimiçi mağazanın ödemeyi yapanın siz olduğunuzu ve dolandırıcı olmadığınızı nasıl bildiğini? Tüm bunlar, görünmez ama güçlü bir güç olan kriptografi ile desteklenmektedir. Bugünün dünyasında, güvenli çevrimiçi bankacılıktan, yazışmalardaki gizliliğe ve hatta çalışmaya kadar dijital teknolojilerle dolu. kriptolar, kriptografi önemli bir rol oynamaktadır. Bu makale, kriptografi dünyasına dair detaylı rehberinizdir: temelini basit terimlerle açıklayacağız, tarihine dalacağız, yöntemleri ve algoritmaları keşfedeceğiz, modern uygulamaları inceleyeceğiz, Rusya ve dünya genelindeki gelişmeleri öğreneceğiz ve bu fascinat bir alanda kariyeri tartışacağız.

Kriptografi basit terimlerle nedir?

Kriptografi yalnızca şifreleme değildir; gizlilik, veri bütünlüğü, kimlik doğrulama ve inkâr edilemezlik sağlama yöntemleri hakkında bir bilimdir. Daha yakından bakalım.

Kriptografinin öz ve anlamı

Bir arkadaşınıza, hiçbir başkasının okuyamayacağı şekilde gizli bir mesaj göndermeniz gerektiğini hayal edin. Her harfi alfabedeki bir sonraki harfle değiştirmek gibi kendi “şifrenizi” oluşturabilirsiniz. Bu, kriptografinin basit bir örneğidir.

Daha resmi konuşmak gerekirse, kriptografi (antik Yunanca κρυπτός – gizli ve γράφω – yazmak) verilerin güvenliğini sağlama yöntemlerinin bilimi olarak tanımlanır.

Kriptografinin ana hedefleri:

• Gizlilik: Bilgilerin yalnızca yetkili kişiler tarafından erişilebilir olmasını garanti etme. Kimse şifrelenmiş mesajınızı okumamalıdır.
• Veri bütünlüğü: Bilgilerin iletim veya depolama sırasında değiştirilmediğini (ister kazaen ister kasıtlı olarak) sağlamaya yarar.
• Kimlik doğrulama: Veri kaynağının veya kullanıcının kimliğini doğrulama. Mesajın arkadaşınızdan geldiğini ve bir saldırgandan gelmediğini nasıl sağlamalısınız?
• Yazarın inkâr edilemezliği (İnkâr edilmeme): Gönderenin, mesajı veya işlemi gönderdiğini daha sonra inkar edemeyeceğinin garantisi.

Günümüz dünyasında kriptografinin önemi büyüktür. Olmadan, güvenli finansal işlemler, korunan devlet ve kurumsal iletişimler, kişisel yazışmaların gizliliği ve hatta blok zinciri, akıllı sözleşmeler ve kriptolar (örneğin, bitcoin).

Nerede ve neden kullanılıyor?

Kriptografi her yerde etrafımızda, genellikle fark edilmeden çalışıyor:

• Güvenli web siteleri (HTTPS): Tarayıcı adres çubuğundaki kilit simgesi, siteye bağlantınızın kriptografik protokoller (TLS/SSL) kullanılarak güvence altına alındığı, sizinle sunucu arasında verileri şifrelediği anlamına gelir (girişler, parolalar, kart detayları).
  
• Mesajlaşma uygulamaları: Signal, WhatsApp ve Telegram gibi uygulamalar, yalnızca sizin ve muhataplarınızın sohbete erişebilmesi için uçtan uca şifreleme kullanıyor.
  
• E-posta: PGP veya S/MIME protokolleri, mesajları şifrelemenizi ve dijital imzalar yerleştirmenizi sağlar.
  
• Wi-Fi ağları: WPA2/WPA3 protokolleri, ev veya kurumsal kablosuz ağınızı yetkisiz erişimden korumak için kriptografi kullanır.
  
• Banka kartları: Kartlardaki çipler (EMV), kart kimlik doğrulama ve işlem koruma için kriptografik algoritmalar kullanır.
  
• Çevrimiçi bankacılık ve ödemeler: Tüm işlemler çok katmanlı kriptografik sistemlerle korunmaktadır.
  
• Dijital imza: Belgelerin doğruluğunu ve sahipliğini teyit etmek için kullanılır.
  
• Kriptolar: Blok zinciri, çoğu kriptolar, kriptografik hash fonksiyonlarını ve dijital imzaları kullanarak işlemlerin güvenliğini, şeffaflığını ve değişmezliğini sağlamak için aktif olarak kullanır. Kriptografinin temellerini anlamak, dijital varlıklar dünyasında daha iyi yön bulmanıza yardımcı olur.
  
• Veri Koruma: Bilgi sızıntılarını önlemek için sabit disklerin, veritabanlarının, arşivlerin şifrelenmesi.
  
• VPN (Sanal Özel Ağ): Kamusal ağlar üzerinden bağlanırken anonimlik ve güvenliği sağlamak için internet trafiğinin şifrelenmesi.
  
  

Kriptografi ve şifreleme: fark nedir?

Bu terimler genellikle eşanlamlılar olarak kullanılsa da, bu tamamen doğru değildir.

• Şifreleme: Bu okunabilir bilgiyi (düz metin) belirli bir algoritma ve anahtar kullanarak okunamaz bir formata (şifreli metin) dönüştürme sürecidir. Şifre çözme ise ters işlemidir. of transforming readable information (plaintext) into an unreadable format (ciphertext) using a specific algorithm and key. Decryption is the reverse process.
• Kriptografi: Bu daha geniş bir bilimsel alandır, bu yalnızca şifreleme algoritmalarının geliştirilmesi ve analizi değil, ayrıca:
• Kritanaliz: Şifreleri kırmak için yöntemlerin bilimidir.
• Protokoller: Güvenli etkileşim yollarının geliştirilmesi (örneğin, TLS/SSL, anahtar değişim protokolleri).
• Anahtar Yönetimi: Kriptografik anahtarların güvenli oluşturulması, dağıtımı, depolanması ve iptal edilmesi.
• Hash Fonksiyonları: Verilerin “dijital parmak izlerini” oluşturma işlemi ile bütünlüğü doğrulama.
• Dijital İmzalar: Sahiplik ve bütünlüğü doğrulama yöntemleri.

Bu nedenle, şifreleme, kriptografinin en önemli araçlarından biridir, ancak tüm kriptografi yalnızca şifreleme ile sınırlı değildir.

Kriptografinin Tarihi

Kriptografinin yolu binlerce yıl sürmektedir – basit harf permütasyonlarından başlayarak, modern dijital güvenliğin temelini oluşturan en karmaşık matematiksel algoritmalara kadar.

Antik Çağdan Günümüze Kısa Bir Genel Bakış

Antik Dönem: Bilinen en eski şifreleme örnekleri Mısır’a (M.Ö. 1900 civarı) kadar uzanıyor ve burada standart olmayan hiyeroglifler kullanılmıştır. Antik Sparta’da (M.Ö. 5. yüzyıl) uygulanmışlardır scytale – belirli bir çapta bir çubuğa sarılmış bir parşömen şeridi; mesaj çubuğun üzerinde yazılmıştır ve şeridin açılmasıyla harfler kaotik bir düzen olarak belirir. Sadece şeridi aynı çapta bir scytale etrafına sararak okunabilir.

Antik Çağ ve Orta Çağ: Ünlü Sezar şifresi (M.Ö. 1. yüzyıl) – harflerin sabit bir konum kaydırmasıyla yapılan basit bir şifredir. Arap bilginler (örneğin, Al-Kindi, M.S. 9. yüzyıl) frekans analizini geliştirerek önemli bir katkı yaptılar – şifreleme yöntemlerini anlamak amacıyla, şifreli metindeki harflerin sayımını yaparak basit değişim şifrelerini kırma metodudur. Avrupa’da, çoklu alfabeli şifreler olan Vigenère şifresi (16. yüzyıl) popülerlik kazanıyor ve uzun süre kırılmadan sayılmıştır (“le chiffre indéchiffrable”).

Modern Dönem ve Birinci Dünya Savaşı: Telgrafın gelişimi daha karmaşık şifrelerin oluşturulmasını teşvik etti. Birinci Dünya Savaşı sırasında, kriptografi önemli bir rol oynadı; örneğin, İngiliz kriptanalistlerin Zimmermann telgrafını kırması, ABD’nin savaşa katılmasını sağlayan faktörlerden biri oldu.

İkinci Dünya Savaşı: Bu dönem, mekanik kriptografinin altın çağı oldu. Alman şifreleme makinesi “Enigma” ve Müttefikler (özellikle Polonyalı ve Britanyalı matematikçiler, Alan Turing de Bletchley Park’ta) tarafından kırılması savaşın gidişatı üzerinde önemli bir etki yarattı. Japonlar da “Purple” makinesini kullanmış ve bu da Amerikalılar tarafından kırılmıştır.

Bilgisayar Çağı: Bilgisayarların icadı alanı devrim niteliğinde değiştirmiştir. 1949 yılında Claude Shannon, “Gizli Sistemlerin İletişim Teorisi” başlıklı bir makale yayınlayarak modern kriptografinin teorik temellerini atmıştır. 1970’lerde, DES (Veri Şifreleme Standardı) geliştirilmiştir. – simetrik şifrelemenin ilk yaygın kabul gören standardı. 1976 yılında, Whitfield Diffie ve Martin Hellman devrim niteliğinde bir kavram önermiştir kamusal anahtar kriptografi, ve kısa sürede RSA (Rivest, Shamir, Adleman), hala yaygın olarak kullanılmaktadır.

Geçmişin ikonik şifreleri

Seyir halinde: Bir permütasyon şifresinin örneği. Gizli olan şey çubuğun çapıdır. Deneme yanılma ile kolayca kırılabilir.

Sezar şifresi: Bir kaydırma ile basit bir değiştirme şifresi. Anahtar kaydırma miktarıdır (Rus alfabası için toplam 32 varyant). Bruteforce veya frekans analizi ile kırılır.

Vigenère şifresi: Anahtar kelime kullanarak her aşamada kaydırmayı belirleyen çok alfabeli bir şifre. Basit frekans analizine karşı önemli ölçüde daha dayanıklıdır. 19. yüzyılda Charles Babbage ve Friedrich Kasiski tarafından kırılmıştır.

Enigma makinesi: Rotorlar, anahtarlık ve reflektör ile bir elektro mekanik cihaz. Her harf ile değişen çok karmaşık bir çok alfabeli şifre yaratmıştır. Bunu kırmak o dönemde büyük hesaplamalı ve entelektüel çabalar gerektiriyordu.

Dijital kriptografi geçişi

Dijital kriptografi ile klasik kriptografi arasındaki ana fark, matematik ve hesaplama gücünün kullanımıdır. Mekanik cihazlar ve elle yapılan manipülasyonlar yerine, sayı teorisi, cebir ve olasılık teorisine dayanan karmaşık algoritmalar gelmiştir. Bu geçişin önemli noktaları:

Formalizasyon: Shannon’un çalışması kriptografi için sağlam bir matematiksel temele sağladı.

Standardizasyon: Standartların (DES, daha sonra AES) ortaya çıkması, şifrelemenin uyumluluğunu ve yaygın olarak uygulanmasını sağladı.

Asimetrik kriptografi: Kamusal anahtar kavramı, simetrik şifreleme için gizli anahtarların güvensiz kanallar üzerinden güvenli bir şekilde iletilmesi konusundaki temel sorunu çözmüştür. Bu, güvenli elektronik ticaret, dijital imzalar ve SSL/TLS gibi güvenli protokoller için zemin hazırlamıştır.

Hesaplama gücündeki artış: Giderek daha karmaşık ve dayanıklı algoritmaların kullanılmasını sağladı, ancak aynı zamanda daha eski şifreler için bir tehdit oluşturdu.

3. Kriptografide yöntemler ve algoritmalar

Modern kriptografi karmaşık matematiksel algoritmalara dayanıyor. Birkaç ana kategoriye ayrılabilirler.

Simetrik ve asimetrik kriptografi

Bunlar iki temel şifreleme yaklaşımıdır:

Nasıl birlikte çalışırlar? Sıklıkla hibrit bir yaklaşım kullanılır: asimetrik kriptografi, gizli anahtarın güvenli değişimi için uygulanır ve ardından bu anahtar temel veri hacminin hızlı şifrelenmesi için simetrik bir algoritma ile kullanılır. Bu HTTPS/TLS’nin çalışma şeklidir.

Ana algoritmalar

Bahsedilenlerin yanı sıra, hash fonksiyonları hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir:

Kriptografik hash fonksiyonları

Bu, herhangi bir uzunluktaki giriş verisini belirli bir uzunluktaki çıktı dizisine (hash, hash toplamı, “dijital parmak izi”) dönüştüren matematiksel fonksiyonlardır. Özellikler:

• Tek yönlülük: Hash’ten orijinal verileri geri kazanmak neredeyse imkansızdır.
• Belirlenebilirlik: Aynı giriş her zaman aynı hash verir.
• Çakışmalara karşı direnç: Aynı hash üreten iki farklı veri seti bulmak neredeyse imkansızdır (birinci tür – verileri ve hash’i bilerek, başka verileri aynı hash ile bulamazsınız; ikinci tür – aynı hash ile iki farklı veri seti bulamazsınız).
• Aşırı Etki: Giriş verilerindeki en ufak değişiklik, hash’te radikal bir değişikliğe neden olur.
• Uygulamalar: Veri bütünlüğünü doğrulama (bir dosya indirdiniz – hash’ini yayımlanan ile karşılaştırdınız), parola saklama (parolaların kendileri saklanmaz, ancak hash’leri saklanır), dijital imzalar (belgenin hash’i imzalanır), blok zinciri teknolojisi (blokları birbirine bağlayarak, cüzdan adresleri).
• Algoritma örnekleri: MD5 (eski, güvensiz), SHA-1 (eski, güvensiz), SHA-2 (SHA-256, SHA-512) – yaygın olarak kullanılmaktadır, SHA-3 – yeni standart, GOST R 34.11-2012 (“Streibog”) – Rus standartıdır.

Kuantum kriptografisi ve perspektifleri

Güçlü kuantum bilgisayarlar modern asimetrik algoritmalara (RSA, ECC) ciddi bir tehdit oluşturmakta olup, büyük sayıların çarpanlarına ayrılması veya ayrık logaritmaların hesaplanması üzerinde zorluk temelindedir. Kuantum bilgisayarda gerçekleştirilen Shor’un algoritması, bunları makul bir zamanda kırabilecektir.

Buna karşılık, iki yön gelişiyor:

Post-Kuantum Kriptografisi (Post-Kuantum Kriptografisi, PQC): Saldırılara dirençli yeni kriptografik algoritmaların geliştirilmesi (hem simetrik hem de asimetrik) için, bunlar klasik ve kuantum bilgisayarların saldırılarına karşı dayanıklı olacaktır. Bu algoritmalar diğer karmaşık matematik problemlerine (örneğin, ızgaralar, kodlar, hash’ler, çok boyutlu denklemler) dayanmaktadır. Aktif bir standartlaştırma süreci devam etmektedir (örneğin, ABD’deki NIST yarışması).

Kuantum kriptografisi: Hesaplamalar için değil, bilgiyi korumak için kuantum mekaniği ilkelerini kullanır.

Kuantum Anahtarı Dağıtımı (QKD): İki tarafın ortak bir gizli anahtar oluşturmasına olanak tanır, bu arada anahtarı yakalama girişimi, iletilen parçacıkların (fotonların) kuantum durumunu kaçınılmaz olarak değiştirir ve bu durum tespit edilir. Bu, kendi başına bir şifreleme değildir, ancak klasik simetrik kriptografi için anahtarların güvenli bir şekilde iletilmesi için bir yöntemdir. QKD teknolojileri zaten mevcut olup, pilot projelerde uygulanmaktadır.

Kuantum kriptografisinin ve PQC’nin perspektifleri büyüktür, çünkü gelecekteki kuantum bilgisayar çağında veri güvenliğini sağlayacaktır.

Kriptografi ve steganografi

Bunlar bilgiyi gizlemenin iki farklı tekniğidir:

Kriptografi: Gizler mesajın içeriğini, bir anahtar olmadan okunamaz hale getirir. Şifreli bir mesajın iletilmesi eylemi gizli değildir. Steganografi (antik Yunanca στεγανός – gizli + γράφω – yazmak):

Steganography (from ancient Greek στεγανός — hidden + γράφω — I write): Gizler gizli bir mesajın varlığını gizler. Mesaj, başka bir masum görünen nesne (konteyner) içinde, örneğin bir görüntü, ses dosyası, video veya hatta metin içinde gizlenir. of a secret message. The message is hidden within another, innocuous-looking object (container), for example, inside an image, audio file, video, or even text.

Kriptografi ve steganografi birlikte kullanılabilir: gizli mesaj önce şifrelenir ve daha sonra steganografi ile konteynerde gizlenir. Bu iki katmanlı koruma sağlar.

Modern kriptografi uygulamaları

Kriptografi dijital altyapının ayrılmaz bir parçası haline geldi ve çeşitli alanlarda güvenliği sağlıyor.

Kriptografi internette ve mesajlaşmada

TLS/SSL (Taşıma Katmanı Güvenliği / Güvenli Soketler Katmanı)

Güvenli bir internetin temeli (HTTPS). https:// ve tarayıcıdaki kilit simgesini gördüğünüzde, TLS/SSL’in çalıştığını gösterir:

1. Sunucuyu doğrular (belgesini doğrular).
2. Anahtar değişimi ile güvenli bir kanal kurar (genellikle RSA veya ECC gibi asimetrik kriptografi kullanarak).
3. Tarayıcı ile sunucu arasındaki tüm trafiği şifreler (hızlı simetrik algoritmalar (AES gibi) kullanarak), giriş, parolalar, kredi kartı bilgileri ve diğer gizli bilgileri korur.

Uçtan Uca Şifreleme (E2EE)

Güvenli mesajlaşılarda (Signal, WhatsApp, Threema, kısmen Telegram) kullanılmaktadır. Mesajlar gönderenin cihazında şifrelenir ve yalnızca alıcının cihazında çözülebilir. Hatta mesajlaşma sağlayıcısının sunucusu mesajların içeriğini okuyamaz. Genellikle asimetrik ve simetrik algoritmaların kombinasyonu kullanılarak uygulanır.

HTTPS üzerinden DNS (DoH) / TLS üzerinden DNS (DoT)

Hangi web sitelerini ziyaret ettiğinizi sağlayıcıdan veya dış gözlemcilerden gizlemek için DNS isteklerini şifrelemek.

Güvenli e-posta (PGP, S/MIME)

E-posta içeriğini şifrelemeyi ve gönderen kimliğini doğrulama ve bütünlüğü onaylama için dijital imzaları kullanmayı sağlar.

Elektronik imza, banka güvenliği

Elektronik (dijital) imza (ES/DS)

Bir elektronik belgenin müellifliğini ve bütünlüğünü doğrulamanıza olanak tanıyan bir kriptografik mekanizmadır.

Nasıl çalışır: Belgenin bir hash’i oluşturulur, bu daha sonra gönderenin özel anahtarı ile şifrelenir. Alıcı, gönderenin genel anahtarı kullanarak hash’i çözüp kendi aldıkları belgeden hesapladıkları hash ile kıyaslar. Hash’ler eşleşirse, belgenin özel anahtarın sahibi tarafından imzalandığını ve imzalandıktan sonra değiştirilmediğini kanıtlar.

Uygulamalar: Yasal olarak geçerli belge akışı, devlet kurumlarına rapor sunma, elektronik ihale katılımı, işlemleri onaylama.

Banka güvenliği: Kriptografi burada her yerdedir:

Çevrimiçi bankacılık: TLS/SSL aracılığıyla oturum koruması, istemci veritabanının şifrelenmesi, kriptografik ögelerle (örneğin, tek kullanımlık parolalar) çok faktörlü kimlik doğrulama kullanımı.

Banka kartları (EMV): Kart çipinin içinde kriptografik anahtarlar bulunur ve kartın terminal ile bankayla kimlik doğrulama işlemleri için kullanılır, klonlamayı önler.

Ödeme sistemleri (Visa, Mastercard, Mir): İşlemler için yetkilendirme ve veri koruma amacıyla karmaşık kriptografik protokoller kullanılır.

ATM (ATM): İşlem merkeziyle iletişimi şifreleyerek, PIN kodlarını korur (PIN bloğu şifrelenir).

İşlem güvenliği: Kriptografinin önemi, dijital varlıklarla uğraştığınızda özellikle yüksektir. Kripto para ticaret platformları, cüzdanları, işlemleri ve kullanıcı hesaplarını korumak için ileri düzey kriptografi yöntemlerini kullanarak fonlar ve kullanıcı verileri için en yüksek koruma seviyesini sağlamak zorundadır. Seçtiğiniz platformun modern güvenlik standartlarına uyduğundan emin olun.

Kriptografi iş ve kamu yapılarında

Kurumsal verilerin korunması: Gizli veritabanlarının, belgelerin, arşivlerin hem hareketsiz hem de hareket halindeyken şifrelenmesi. Bu, veri ihlallerinden kaynaklanacak zararları önlemeye ve yasal gerekliliklere (GDPR, Federal Kanun-152 “Kişisel Veriler Üzerine”) uymaya yardımcı olur.

Güvenli iletişim: Çalışanların kurumsal ağlara güvenli uzaktan erişimi için VPN kullanımı, kurumsal e-posta ve anlık mesajlaşmanın şifrelenmesi.

Güvenli belge yönetimi: Elektronik imza ile belgeleri yasal bir geçerlilik kazandırmak ve onların bütünlüğü ve sahipliğini sağlamak için elektronik belge yönetim sistemlerinin (EDMS) uygulanması.

Devlet sırları ve güvenli iletişim: Devlet yapıları, gizli bilgileri korumak ve ajanslar arasında güvenli iletişim sağlamak için sertifikalı kriptografik yöntemler kullanır.

Erişim yönetim sistemleri: Kullanıcı kimlik doğrulama ve bilgi sistemleri ile fiziksel nesnelere erişim haklarını yönetmek için kriptografik yöntemler (örneğin, jetonlar, akıllı kartlar) kullanılır.

Rus Kurumsal sistemlerinde Kriptografi (1C)

Rusya’da popüler platform “1C:Enterprise” ve diğer kurumsal sistemler genellikle kriptografik bilgi koruma araçları (CIPM) ile birleştirilir,, örneğin, CryptoPro CSP or VipNet CSP. Bu, şunlar için gereklidir:

Elektronik raporlar sunmak: Vergi, muhasebe ve diğer raporların düzenleyici otoriteler (FNS, PFR, FSS) için hazırlanması ve sunulması, nitelikli bir elektronik imza kullanılmasını gerektirir.

Elektronik belge akışı (EDF): EDF operatörleri aracılığıyla karşıtlarla yasal olarak önemli belgelerin (faturalar, belgeler, sözleşmeler) değişimi.

Kamu alımlarına katılım: Elektronik ticaret platformlarında (ETP) çalışmak, bir elektronik imza gerektirir.

Veri koruma: 1C ve diğer sistemlerin bazı yapılandırmaları, veritabanlarını veya bireysel kayıtları şifrelemek için bilgi koruma kriptografik araçlarını (CMI) kullanabilir.

CMI ile entegrasyon, Rus yasalarına uyum sağlamayı ve kurumsal sistemin tanıdık arayüzünden iş süreçlerinin güvenliğini garanti eder.

Dünyada kriptografi

Kriptografinin geliştirilmesi ve düzenlenmesi farklı ülkelerde kendine özgü özelliklere sahiptir, ancak genel eğilimler ve uluslararası işbirliği de önemli bir rol oynamaktadır.

Rusya’nın başarıları ve kriptografi hizmetleri (FSB, GOST)

Rusya’nın kriptografi alanında, Sovyet matematik okuluna dayanan uzun ve güçlü bir tarihi vardır.

Tarihsel bağlam: Sovyet matematikçileri kodlama teorisi ve kriptografi alanında önemli katkılarda bulunmuşlardır, ancak birçok gelişme uzun süre gizli kalmıştır:

Devlet standartları (GOST): Rusya’nın, devlet tarafından geliştirilip onaylanmış kendi kriptografik standartları vardır. Ana aktif standartlar:

• GOST R 34.12-2015: Simetrik blok şifreleme için standart, iki algoritma içerir – ‘Kuznetschik’ (128 bit) ve ‘Magma’ (64 bit, eski GOST 28147-89’un geliştirilmesi).
• GOST R 34.10-2012: Eliptik eğriler temelinde elektrikli dijital imzaların oluşumu ve doğrulanması için standart.
• GOST R 34.11-2012: Kriptografik hash algoritması “Streebog” (256 veya 512 bit hash uzunluğu ile) standarttır. GOST’lerin kullanımı, devlet bilgi sistemlerinde bilgi koruma, devlet sırları ile çalışırken zorunlu olup, genellikle devlet kurumları ile etkileşim için gereklidir (örneğin, nitelikli elektronik imzalar kullanırken).

Düzenleyici otoriteler. Kriptografiyi Rusya’da düzenlemede ana rolü oynayanlar:

• Rusya FSB’si (Federal Güvenlik Servisi): Şifreleme (kriptografik) araçlarının geliştirilmesi, üretimi, dağıtımı ve bakımı alanlarında faaliyetleri lisanslar ve bu araçların güvenlik gereksinimlerine uygunluğunu onaylar. FSB ayrıca kriptografik standartları onaylar.
• Rusya FSTEC’i (Federal Teknik ve İhracat Kontrol Servisi): Teknik bilgi koruma konularını düzenler, kriptografik olmayan yöntemler dahil, ancak faaliyetleri kapsamlı koruma çerçevesinde kriptografi ile yakından ilişkilidir.

Rus geliştiriciler: Ülke içinde bilgi güvenliği alanında kriptografik bilgi koruma araçları ve çözümleri geliştirmek için uzmanlaşmış birçok şirket bulunmaktadır (örneğin, CryptoPro, InfoTeKS, Code of Security).

ABD: Tarihsel olarak kriptografide liderlerden biridir.

• NIST (Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü): Dünya genelinde kullanılan kriptografik algoritmaların standartlaştırılmasında anahtar bir rol oynamaktadır (DES, AES, SHA serisi). Şu anda poz-kuantum kriptografi standartlarının seçimi için bir yarışma düzenlenmektedir.
• NSA (Ulusal Güvenlik Ajansı): Tarihsel olarak kriptografinin geliştirilmesi ve analizi ile ilgili olarak yer almaktadır, bazen standartlar üzerinde olası etkiler hakkında tartışmalara yol açmaktadır.

Güçlü akademik okul ve özel sektör: Birçok üniversite ve teknoloji şirketi ileri düzey araştırmalar yürütmektedir.

Avrupa: Kendi uzmanlık ve standartlarını aktif olarak geliştirmektedir.

• ENISA (Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı): En iyi uygulamaları ve standartları teşvik eden AB siber güvenlik ajansı.
• GDPR (Genel Veri Koruma Yönetmeliği): Özel algoritmaları doğrudan belirlemese de, kişisel verilerin korunması için yeterli teknik önlemlerin alınmasını gerektirmektedir ve şifrelemenin önemli bir rolü vardır.

Ulusal merkezler: Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde güçlü ulusal siber güvenlik merkezleri ve kriptografik gelenekler bulunmaktadır.

Çin: Kriptografi alanında teknolojik egemenlik hedefliyor.

Sahiplik standartları: Kendi ulusal kriptografik algoritmalarını geliştirmekte ve teşvik etmektedir (örneğin, SM2, SM3, SM4).

Devlet kontrolü: Ülkedeki kriptografi kullanımının sıkı bir şekilde düzenlenmesi.

Aktif araştırma: Kuantum teknolojileri ve poz-kuantum kriptografisi dahil olmak üzere araştırmaya önemli yatırımlar.

Uluslararası kriptografi standartları

Ulusal standartların (GOST, NIST, Çin SM) yanı sıra, uluslararası standartlar da bulunmaktadır:

• ISO/IEC (Uluslararası Standardizasyon Örgütü / Uluslararası Elektroteknik Komisyonu): Bilgi teknolojileri ve güvenliği, kriptografi (örneğin, ISO/IEC 18033 standardı – şifreleme, ISO/IEC 9797 – MAC kodları, ISO/IEC 11770 – anahtar yönetimi) alanlarında standartlar geliştirmektedir.
• IETF (Internet Mühendisliği Çalışma Grubu): İnternet için standartlar geliştirmekte, kriptografik protokoller (TLS, IPsec, PGP) dahil.
• IEEE (Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü): Ağ teknolojilerindeki kriptografik yönleri standartlaştırmaktadır (örneğin, Wi-Fi standartlarında).

Ulusal standartlar önemli olsa da, uluslararası standartlar global iletişim ve ticaret sistemlerinde uyumluluk ve güven sağlamaktadir.

Kriptografi bir meslek olarak

Dünya genelinde dijital teknolojilere bağımlılık arttıkça, kriptografi ve bilgi güvenliği alanında uzmanlara olan talep sürekli artmaktadır.

Talep gören meslekler ve beceriler

Kriptografi ile ilgili olan uzmanlar çeşitli pozisyonlarda çalışabilirler:

Kriptograf (araştırmacı): Yeni kriptografik algoritmalar ve protokoller geliştirmek, dayanıklılıklarını analiz etmek, poz-kuantum kriptografisi alanında araştırmalar yapmakla ilgilenir. Derin matematik bilgisi gerektirir (sayı teorisi, cebir, olasılık teorisi, karmaşıklık teorisi).

Kriptoanalist: Mevcut şifreleme ve kriptosistemlerin analizi ve hacklenmesi üzerine uzmanlaşmıştır. Hem ‘savunma tarafında’ (zayıflıkları bulmak ve gidermek için) hem de özel hizmetlerde çalışır.

Bilgi Güvenliği Mühendisi / Bilgi Güvenliği Uzmanı: Sistemleri ve verileri korumak için kriptografik araçları pratikte uygular. Kriptografik koruma sistemlerinin, VPN, PKI (açık anahtar altyapısı), şifreleme sistemlerinin, anahtar yönetimi ve güvenlik izleme sistemlerinin uygulanması ve yapılandırılmasında yer alır.

Güvenli Yazılım Geliştirici: Kriptografi anlayan ve güvenli uygulamalar oluşturmak için kriptografik kütüphaneleri ve API’leri doğru şekilde kullanmayı bilen bir programcıdır.

Pentester (Sızma Testi Uzmanı): Sistemlerdeki zayıflıkları arar, bunun içinde kriptografinin kötüye kullanımı, sonraki düzeltmeler için.

Anahtar beceriler:

• Matematikle ilgili temel bilgiler.
• Kriptografik algoritmaların ve protokollerin nasıl çalıştığına dair anlayış.
• Programlama becerileri (Python, C++, Java genellikle talep edilir).
• Ağ teknolojileri ve protokolleri hakkında bilgi.
• İşletim sistemleri hakkında anlayış.
• Analitik düşünme, standart dışı görevleri çözme yeteneği.
• Detaylara dikkat.
• Sürekli öz eğitim (alan hızla gelişiyor).

Kriptografi nerede öğrenilir

Kriptografi alanında eğitim alabileceğiniz çeşitli eğitim kurumları bulunmaktadır:

Üniversiteler: Birçok önde gelen dünya üniversitesi (MIT, Stanford, ETH Zürih, EPFL, Technion, vb.) kriptografi ve siber güvenlik alanında güçlü programlara ve araştırma gruplarına sahip.

Çevrimiçi platformlar: Coursera, edX ve Udacity, dünya genelindeki önde gelen profesörlerden ve üniversitelerden kurslar sunmaktadır.

Bilgi güvenliği alanında çalışma ve kariyer

Siber güvenlik ve kriptografi alanında kariyer birçok yolu sunar:

Sektörler: BT şirketleri, finansal teknoloji (bankalar, ödeme sistemleri, kripto para platformları – borsalar), telekomünikasyon şirketleri, devlet kurumları (istihbarat ajansları, düzenleyiciler), savunma sanayisi, danışmanlık şirketleri (siber güvenlik denetimi, pentesting), herhangi bir sektörde büyük şirketler.

Büyüme: Genellikle yeni uzman/mühendis pozisyonlarından başlanır, deneyimle kıdemli uzman, siber güvenlik bölüm başkanı, güvenlik mimarı, danışman rolüne geçiş yapılabilir veya araştırmaya yönelmek mümkündür.

Talep: Nitelikli siber güvenlik uzmanlarına olan talep sürekli yüksek kalmakta ve siber tehditlerin ve dijitalleşmenin artması nedeniyle artmaya devam etmektedir.

Maaşlar: Siber güvenlik alanındaki maaş seviyeleri genellikle BT pazarının ortalamasının üzerindedir, özellikle derin kriptografi bilgisine sahip deneyimli uzmanlar için.

Bu, sürekli gelişim gerektiren dinamik ve entelektüel olarak teşvik edici bir alandır, ancak ilginç zorluklar ve iyi kariyer fırsatları sunar.

Sonuç

Kriptografi sadece karmaşık formüller kümesi değildir; giderek dijitalleşen dünyamızda güven ve güvenliği sağlayan temel bir teknolojidir. Kişisel yazışmaların ve finansal işlemlerin korunmasından hükümet sistemlerine ve blok zinciri gibi öncü teknolojilere kadar etkisi büyüktür. Antik göçlerden kuantum bilişime kadar olan yolculuğunu izledik, ana yöntemleri ve algoritmaları inceledik ve hem Rusya’da hem de yurtdışında uygulamalarını gözlemledik.

Kriptografinin temellerini anlamak, yalnızca siber güvenlik uzmanları için değil, çevrimiçi verilerini korumada bilinçle yaklaşmak isteyen her kullanıcı için önemli bir beceri haline geliyor. Kriptografinin gelişimi devam ediyor; yeni zorluklar (kuantum bilgisayarlar) ve yeni çözümler (poz-kuantum algoritmaları, QKD) ortaya çıkıyor. Bu dinamik bilim ve teknoloji alanı güvenli bir dijital geleceği şekillendirmeye devam edecektir. Bu makalenin kriptografi dünyasını ve önemini daha iyi anlamanıza yardımcı olmasını umuyoruz. Dijital güvenliğinizi ihmal etmeyin ve çevrimiçi aktiviteleriniz için güvenilir araçlar ve kripto platformları kullanın.

Sıkça Sorulan Soruların (SSS) yanıtları